Korniki, a szkody w drewnie
Kornikom przypisuje się wszelkie szkody wyrządzone w drewnie. Najczęściej obwinia się je za destrukcję konstrukcji dachowych, podłóg, drewnianych mebli, schodów… Uznaje się, że niemalże każdy szkodnik drewna to kornik.
NIC BARDZIEJ MYLNEGO!
Korniki
Korniki (operując nazwą biologiczną – kornikowate, Ipidae) to rodzina chrząszczy o niewielkiej długości walcowatego ciała (w zależności od gatunku 0,6 do 9 mm), co umożliwia im poruszanie się pod korą, w korze lub drewnie, gdzie się rozwijają. Są to bowiem kambiofagi (gatunki pożerające zasadniczo miazgę – kambium), będące szkodnikami fizjologicznymi lub rzadziej ksylofagi (gatunki uszkadzające drewno), a więc szkodniki techniczne. Mają one swoje określone rośliny żywicielskie – drzewa. Związane pokarmowo są z drewnem o stosunkowo dużej wilgotności – wyraźnie większej niż ta, jaka panuje w drewnie mebli i konstrukcji budowlanych pod dachem. Prowadzą ukryty tryb życia Wiele gatunków wykazuje dymorfizm płciowy, to jest budowę anatomiczną pozwalającą rozróżnić płeć chrząszcza. Korniki będące szkodnikami fizjologicznymi są najczęściej szkodnikami wtórnymi, pojawiającymi się masowo w wyniku osłabienia drzew przez zjawiska pogodowe, grzyby i szkodniki pierwotne, np. gąsienice motyli.
Zwalczamy szkodniki drewna!
Nie masz pewności co gryzie Twoje drewno? Zadzwoń!
Kornikowate
Wiele gatunków tych owadów ma duże znaczenie gospodarcze. Kornikowate są owadami bardzo ważnymi dla gospodarki leśnej, szybko reagującymi na licznie pojawiający się materiał lęgowy. Mają krótki cykl rozwojowy. Jedno pokolenie (generacja) rozwija się w ciągu jednego roku. Jako pokolenie rozumieć należy czas rozwoju owada od złożonego jaja poprzez okres larwalny oraz czas życia poczwarki do śmierci postaci doskonałej, czyli chrząszcza. U niektórych gatunków mogą się pojawiać dwa lub trzy pokolenia w ciągu roku. Nazywa się je generacjami siostrzanymi. Kornikowate wykazują olbrzymi potencjał rozrodczy – znane są ich liczne gradacje, czyli pojawy na ogromną skalę. Niektóre gatunki często opanowują masowo osłabione i zamierające oraz powalone i złamane drzewa, stając się przyczyną wypadania (czyli śmierci) całych drzewostanów. Dla naszych rodzimych świerków najgroźniejszym przedstawicielem rodziny kornikowatych jest kornik drukarz (Ips typographus L.). Klęskę spowodowaną przez niego od dobrych kilku lat obserwujemy w Puszczy Bąiałowieskiej. Dla sosny takimi groźnymi gatunkami są oba cetyńce, zwłaszcza cetyniec większy (Tomicus piniperda L.).
Wśród kornikowatych są gatunki monogamiczne i poligamiczne (wielożenne). U gatunków wielożennych samce pierwsze zasiedlają materiał lęgowy i wydzielając feromony, przywabiające substancje zapachowe, zwabiające samice w liczbie kilku, najczęściej 2 lub 3. Samice kambiofagów wgryzają się pod korę drzew. Liczbie zwabionych samic odpowiada liczba chodników macierzystych, zgrupowanych w miejscu bytności samca. W ścianach chodników macierzystych samice wygryzają tzw. nyże jajowe, zgłębienia, w które składają pojedynczo jaja. Prostopadle lub skośnie odchodzą od miejsc złożenia jaj chodniki larwalne.
Każdy gatunek pozostawia charakterystyczny obraz żerowania w postaci tzw. żerowisk – miejsc odżywiania się owadów. U kambiofagów są to trwałe uszkodzenia łyka, kory i płytkich warstw drewna. Taki charakterystyczny wzór pozostaje na powierzchni drewna pod korą, przypominając wyryte ślady.
Szkody wyrządzone przez korniki
Szkodniki techniczne pozostawiają uszkodzenia głębszych warstw drewna w postaci chodników z odgałęzieniami, przypominającymi jednoosiowe drabinki, w zależności od rodzaju o bardziej lub mniej regularnym kształcie. Powierzchnie ścian takich chodników mają charakterystyczną czarną barwę. Pozostaje ona po obecności symbiotycznych, mikroskopijnych grzybów, które samice szczepią na drewnie w celu zapewnienia pokarmu dla larw. Gatunki korzystające z dobrodziejstwa tych grzybów nazywa się chrząszczami ambrozyjnymi. Takimi szkodnikami technicznymi drewna na etapie surowca są drwalniki, z najpospoliciej występującym drwalnikiem paskowanym (Xyloterus lineatus OL.) i rozwiertki (Xyleborus sp.). Szkody które powodują, mają miejsce w lesie lub na składnicach w bliskości lasu. Ciemne zabarwienie chodników dodatkowo szpeci drewno, obniżając wartość surowca.
Korniki w więźbie dachowej
Kornikami często błędnie nazywane bywają przez niezorientowane osoby techniczne szkodniki drewna w konstrukcjach i wyrobach – gatunki owadów uszkadzające meble, ramy obrazów, rzeźby drewniane, stolarkę budowlaną, podłogi, więźby dachów itp. Są to chrząszcze, które należą do innych rodzin. Związane są pokarmowo z drewnem o mniejszej wilgotności, niż ma to miejsce u prawdziwych korników. Rolę takiego potocznie a błędnie określanego „kornika” w przypadku mebli, ram obrazów, snycerki, rzeźb, drewnianych narzędzi itp. pełni kołatek domowy (Anobium punctatum De Geer) z rodziny kołatkowatych (Anobiidae). Jest to gatunek porażający drewno gatunków liściastych i iglastych. W przypadku wielkowymiarowych konstrukcji budowlanych najgroźniejszym sprawcą uszkodzeń jest spuszczel pospolity (Hylotrupes bajulus L.) z rodziny kózkowatych (Cerambycidae). Gatunek ten pokarmowo związany jest z drewnem iglastym, a z takich właśnie wykonywane są wielkowymiarowe konstrukcje budowlane. Jako owad ciepłolubny pospolicie występuje on w więźbach dachów i na poddaszach budynków.
W odróżnieniu od korników oba ostatnio wymienione gatunki nie tylko różnią się tolerancją na znacznie niższą wilgotność drewna, ale również generacją, czyli czasem rozwoju jednego pokolenia. Generacja kołatka domowego może trwać 7 – 9 lat, a spuszczela pospolitego nawet do 18 lat, choć zazwyczaj trwa to 3 – 6 lat. Przez tak długi czas owady te mogą uszkodzić stosunkowo dużo drewna. Jednak żerują zasadniczo tylko w bielu, czyli strefie drewna, która za życia drzewa przewodzi wodą z korzeni w wyższe części rośliny i zawiera więcej substancji odżywczych, potrzebnych larwom. Mogą one opanowywać drewno w danym obiekcie przez wiele pokoleń, aż do zupełnego zniszczenia bielu.
Nieprawdą jest więc panujące przekonanie, że występujące w elementach drewnianych szkodniki to korniki. Najczęściej występującymi w Polsce szkodnikami drewna wyrobionego są Spuszczel pospolity, Kołatek domowy, Trzpiennik sosnowiec.
Tekst autorstwa prof. dr hab. Adama Krajewskiego.